Obecnie najbardziej skutecznym i zaawansowanym sposobem bezoperacyjnej regeneracji stawów oraz zwalczania stanów zapalnych ścięgien i mięśni jest terapia biologiczna z użyciem czynników wzrostu, czyli osocza bogatopłytkowego (PRP, ang. Platelet Rich Plasma) oraz fibryny bogatopłytkowej (iPRF, ang. injectable Platelet Rich Fibrin). W tym artykule wyjaśniliśmy opisaliśmy kwestie związane z samą terapią, wyjaśniliśmy czym są czynniki wzrostu i w jakich chorobach można je zastosować, jak się przygotować do zabiegu oraz z czym należy się liczyć już po. Zachęcamy do lektury.

Czym są czynniki wzrostu?

Płytki krwi, zwane też trombocytami, stanowią naturalny składnik morfotyczny krwi, podobnie jak krwinki białe i czerwone. Ich podstawową rolą jest udział w procesie krzepnięcia i fibrolizy (utrzymania hemostazy). Poprzez wyzwalania bioaktywnych molekuł (czynników wzrostu) inicjują serię reakcji chemicznych, prowadzących do naprawy i regeneracji uszkodzonych tkanek w organizmie człowieka, przywracając im ich naturalną funkcję. Dzieje się tak poprzez pobudzenie angiogenezy oraz syntezy kolagenu i aktywację komórek macierzystych, osteoblastów, fibroblastów, komórek śródbłonka oraz komórek naskórka.

 

Jak uzyskujemy koncentrat bogatopłytkowy?

Procedura przeszczepu czynników wzrostu trwa około pół godziny i rozpoczyna się pobraniem krwi żylnej pacjenta przez wykwalifikowany i przeszkolony personel. Jej objętość wynosi około 15-20ml i jest podobna do wykorzystywanej w zwykłych badaniach okresowych i nie odbija się negatywnie na samopoczuciu i koncentracji, jak i nie wywołuje uczucia zmęczenia. Pacjent, który poddaje się zabiegowi nie musi być na czczo. Zalecane jest natomiast odpowiednie nawodnienie i odstawienie leków przeciwzapalnych przynajmniej na 2 dni przed planowanym terminem.

W kolejnym etapie pobrana do sterylnego pojemnika krew podlega procesowi wirowania, w wyniku którego zachodzi zjawisko jej frakcjonowania i koncentracji, dzięki czemu uzyskujemy stężenie czynników wzrostu przekraczające kilku- lub nawet kilkunastokrotnie naturalne. Warto zaznaczyć, że im jest ono większe, tym mniejsza jest objętość wstrzykiwanego preparatu. Zebranie koncentratu bogatopłytkowego i umieszczenie go w strzykawce kończy etap przygotowawczy i pozwala rozpocząć samą procedurę przeszczep.

 

Kiedy stosujemy czynniki wzrostu?

Uzyskany w pierwszym etapie koncentrat podawany jest w zmienione chorobowo miejsce w celu wyzwolenia naturalnego procesu gojenia i regeneracji tkanek.  

 

Zastosowanie znajdujemy dzisiaj m. in. w poniższych chorobach:

  • choroby zwyrodnieniowe stawów i reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)
    terapia czynnikami pozwala zmniejszyć poziom odczuwanego bólu i wysięki śródstawowe. Zostało to potwierdzone w licznych publikacjach, np.

W jednych z nowszych badań opublikowanym przez Smith i wsp.(2016) badano skuteczność wykorzystania trzech iniekcji czynników wzrostu w porównaniu do placebo. Próba była podwójnie ślepa, co oznacza, że ani badacze, ani pacjenci nie wiedzieli co mają wstrzykiwane. Tego typu badania uznaje się obecnie za najbardziej wiarygodne. Obserwacja trwała rok, w trakcie której 7-krotnie badano stan kliniczny pacjenta. Od drugiego tygodnia po pobaniu zaobserwowano już statystycznie znaczącą różnicę w skali klinicznej WOMAC na korzyść pacjentów którym podano PRP. Rok od zakończenia terapi różnica na korzyść czynników wzrostu wynosiła aż 78%, na co składa się zmniejszenie poziomu odczuwalnego bólu, poprawa sprawności i zwiększenie jakości życia (ang. quality of life). Wyniki prezentuje poniższy wykres:

 

Kanchanatawan i wsp. preprowadzili kolejne duże badania (opublikowane w 2015 r.), w których zalecają stosowanie PRP jako metody z wyboru w leczeniu wczesnej i średniozaawansowanej gonartrozy:

 

Cerza i wsp. porównywali wyniki leczenia czynnikami wzrostu z leczeniem kwasem hialuronowym. Zaobserwowano zdecydowaną przewagę metody z wykorzystaniem osocza bogatopłytkowego, co przedstawia poniższy wykres:

 

  • zespoły przeciążeniowe, np. łokieć tenisisty, łokieć golfisty, kolano skoczka, kolano biegacza
    wyniki

 

  • urazy stawów, jak skręcenie stawu kolanowego z uszkodzeniem łąkotek, więzadeł
    Uszkodzenie tkanek miękkich po skręceniu stawów. Podanie powinno być celowane w uszkodzone struktury.

 

  • uszkodzenia chrząstki stawowej, chondromalacja

 

  • entezopatia rozścięgna podeszwowego, tzw. „ostrogi piętowe”,
    Zapalenie rozcięgna podeszwowego, zwane kolokwialnie „ostrogą piętową” jest bardzo szerokim, złożonym zagadnieniem, które zostanie omówione w odrębnym artykule. Czynniki wzrostu są obecnie jednym z najważniejszych elementów terapii u osób, które są aktywne sportowo i liczą na trwałe rezultaty.

 

Co ważne, terapia nie może ograniczać się do samego podania koncentratu bogatopłytkowego i wymaga dużej współpracy pacjenta. W optymalnych warunkach możemy liczyć na to, że czterech na pięciu pacjentów osiągnie bardzo dobry wynik leczenia i wróci do uprawianego wcześniej sportu.

 

  • ostre urazy i przewlekłe zapalenie ścięgna Achillesa

    Tendinopatia ścięgna Achillesa jest odpowiedzialna za uporczywy ból i znaczne zmniejszenie wydolności fizycznej. Obecnie istnieje wiele opcji terapeutycznych, a celowane podanie czynników wzrostu jest nową strategią leczenia, jako bodziec regeneracyjny do gojenia ścięgien.     

    Poniżej znajduje się porównanie obrazu USG zmienionego zapalnie ścięgna Achillesa przed podjęciem leczenia (A) i po jego zakończeniu (B) zaczerpnięte z bardzo ciekawej pracy badawczej Filardo et al., w którym przedstawiono wyniki po 4 latach:

 

  • naderwanie przyczepów więzadeł i ścięgien

    Czynniki wzrostu zwiększają możliwości regeneracyjne ścięgien i więzadeł. Bardzo istotne jest celowane podanie pod kontrolą USG, które zwiększa precyzję ostrzyknięcia zmienionego chorobowo miejsca i zmniejsza ryzyko uszkodzenia otaczających struktur (naczynia krwionośne, nerwy, etc.).

 

  • uszkodzenia stożka rotatorów stawu 

    Przy częściowych i przeciążeniowych uszkodzeniach stożka rotatorów terapia czynnikami wzrostu zwiększa prawdopodobieństwo samoistnego wygojenia i daje szansę uniknięcia zabiegu.

 

  • złamania przeciążeniowe kości i urazy zmęczeniowe tkanek miękkich

    Podanie czynników wzrostu zwiększa prawdopodobieństwo wygojenia złamania zmęczeniowego lub zaburzeń zrostu bez zabiegu operacyjnego.

 

  • leczenie łysienia

 

  • Leczenie bliznowców i plastyka blizn 

    Ostrzykiwanie bliznowców i blizn może spowodować ich zmniejszenie ich rozmiarów i widoczności. Możliwe jest stosowanie w przypadku:

  • blizn chirurgicznych (po zabiegach ortopedycznych, cięciu cesarskim, itd.)
  • blizn po trądziku
  • bliznowców
  • drobnych blizn po oparzeniu

 

Jaka jest różnica między osoczem a fibryną?

Dla pacjenta główna różnica jest w szybkości przygotowania – przygotowanie osocza bogatopłytkowego zajmuje kilka minut dłużej. Dodatkowo, w procedurze przygotowania fibryny bogatopłytkowej nie stosuje się cytrynianu (antykoagulant), dzięki czemu samo podanie preparatu jest mniej nieprzyjemne, ale trzeba je wykonać szybciej.

Różnica kliniczna jest natomiast w szybkości i czasie działania:

  1. PRP powoduje gwałtowne uwolnienie czynników wzrostu i silniejszą, ale krótszą stymulację,
  2. iPRF dzięki usieciowaniu następuje powolne uwalnianie i długotrwała stymulacja czynnikami wzrostu.

Warto podkreślić, że nie ma przewagi jednej metody nad drugą we wszystkich leczonych chorobach. Wybór rodzaju koncentratu jest dobierany indywidualnie w zależności od schodzenia i indywidualnych predyspozycji pacjenta.

 

Czy metoda jest bezpieczna?

Bezpieczeństwo i skuteczność terapii czynnikami wzrostu została udowodniona w licznych publikacjach. Podstawową kwestią dla pacjenta jest fakt, iż otrzymywany koncentrat pochodzi z jego własnej krwi (przeszczep autologiczny), dzięki czemu unikamy ryzyka zakażenia wirusami czy bakteriami, jak w przypadku przetoczeń od innych osób. Dodatkowo, brak obróbki chemicznej drastycznie obniża ryzyko reakcji uczuleniowej. Wykorzystanie krwi własnej pacjenta oraz sterylne warunki przygotowania, gwarantowane przez standaryzowane zamknięte jałowe zestawy, minimalizują ryzyko przeszczepienia chorób zakaźnych (bakteryjnych czy wirusowych) oraz wystąpienia niepożądanych reakcji uczuleniowych.

Szczególne korzyści płyną w sytuacji, gdy oczekuje się szybkiej i efektywnej terapii.

Jakie są zalety?

  • Metoda jest bezpieczna
  • Przyspiesza i stymuluje biologiczne procesy regeneracyjne tkanek
  • Brak reakcji alergicznych
  • Podawany materiał jest autologiczny (pochodzi z krwi pacjenta)
  • Mniej efektów ubocznych w porównaniu z blokadami (sterydami) i leczeniem operacyjnym
  • Istotne zmniejszenie dolegliwości bólowych w chorobach zwyrodnieniowych

Kiedy nie można skorzystać z terapii?

Jak każda metoda, tak i ta nie zawsze jest możliwa do zastosowania. Przeciwwskazania do przeszczepu czynników wzrostu to:

  • ostra infekcja bakteryjna lub wirusowa
  • zmiany skórne w obszarze wkłucia
  • terapia antykoagulantami lub zaburzenia krzepnięcia (trombocytopenia, niedobory fibrynogenu,  niestabilność hemodynamiczna, posocznica)
  • przewlekłe schorzenia wątroby
  • leczenie immunosupresyjne
  • ciąża i laktacja
  • choroby nowotworowe
  • podanie blokad (sterydoterapia) w okresie krótszym, niż 8 tygodni

Co należy wiedzieć przed zabiegiem?

Warto wybierać ośrodki, w których zabieg przeprowadzany jest pod kontrolą USG, co znacznie zwiększa precyzję podania koncentratu i pozwala wyeliminować niepotrzebny ból. W przypadku zabiegów przeprowadzanych „na ślepo”, bez użycia ultrasonografii lub rtg, istnieje duże ryzyko wstrzyknięcia preparatu poza miejsce zmienione chorobowo i zmarnowania potencjału regeneracyjnego osocza albo nawet przypadkowego uszkodzenia zdrowych tkanek.

Kolejnym kluczowym aspektem jest stężenie przetaczanego roztworu. Im jest ono wyższe, tym większy potencjał regeneracyjny całego leczenia.

Przed podjęciem decyzji o wyborze placówki należy również ustalić, czy używane są standaryzowane systemy jego pozyskiwania, które w przeciwieństwie do metod niestandaryzowanych gwarantują powtarzalne wyniki w każdej próbce. Dodatkowo, warto wiedzieć, że użycie zestawów zamkniętych radykalnie zmniejsza ryzyko powikłań zapalnych.

Jak się przygotować do zabiegu?

Każdy pacjent po kwalifikacji do terapii biologicznej z użyciem czynników wzrostu dostaje osobiste zalecenia, jak należy się przygotować do zabiegu. Ważne jest odpowiednie nawodnienie, dzięki któremu uzyskujemy lepszy jakościowo preparat. Na dwa dni przed przeszczepem należy również odstawić leki przeciwzapalne (NLPZ, np. Naproksen, Ketonal, Ibuprofen, etc.). Jeżeli masz wątpliwości, które leki trzeba wyeliminować – zapytaj swojego lekarza.

Bardzo ważne jest, żeby pacjent, któremu wykonuje się podanie dostawowe był zdrowy. Ostra infekcja, zarówno wirusowa, jak i bakteryjna, zwiększa ryzyko powikłań! Jeżeli jesteś chory lub przyjmujesz antybiotyk – koniecznie poinformuj o tym swojego ortopedę przed zabiegiem.

Jak skuteczne są czynniki wzrostu?

Skuteczność leczenia czynnikami wzrostu jest szeroko opisana w różnych dziedzinach medycyny. Interdyscyplinarność terapii sprawia, że wykorzystywana jest w ortopedii, medycynie sportowej, ginekologii, stomatologii, leczeniu łysienia, plastyce blizn skórnych i medycynie estetycznej. W zmianach zwyrodnieniowych możemy liczyć na zmniejszenie dolegliwości bólowych i poprawę funkcji zajętego stawu. Przy urazach sportowych (uszkodzeniach tkanek miękkich i złamaniach kości) na znaczne skrócenie czasu terapii. Natomiast w zmianach przeciążeniowych na długotrwałą poprawę i mniejszą tendencję do nawrotów dolegliwości, niż przy stosowanych wcześniej schematach leczenia.

Dodatkowym atutem jest duże bezpieczeństwo stosowania, bez reakcji uczuleniowej i bez ryzyka kancerogenezy (jakim obarczone są np. niektóre metody z wykorzystaniem komórek macierzystych).

Pamiętać należy, że wykorzystanie czynników wzrostu podnosi szanse powodzenia terapii, jednak żadna metoda leczenia nie niesie z sobą 100% skuteczności. W nielicznych przypadkach może się zdarzyć, że pomimo wybrania odpowiedniego ośrodka, zaufanego lekarza z doświadczeniem w terapii biologicznej, odpowiedniego standaryzowanego systemu koncentracji, precyzyjnego podania i przestrzegania zaleceń – nie uda się osiągnąć upragnionego rezultatu.

Jak robimy to my?

Do przygotowania preparatu osocza lub fibryny w ArtroCentrum wykorzystujemy własną krew pacjenta, którą następnie poddajemy odwirowaniu, co pozwala na wydzielenie i pozyskanie frakcji zawierającej koncentrat płytkowych czynników wzrostu – stosowany przez nas pozwala na uzyskanie 13-krotnego zagęszczenia białek.

W ArtroCentrum Nowak i Milczarek korzystamy z profesjonalnych, zamkniętych systemów pozyskiwania czynników wzrostu (osocza i fibryny). Dzięki możliwości uzyskania nawet 13-krotnej koncentracji podawana ilość samego preparatu jest mniejsza, a sama procedura trwa krócej i jest mniej bolesna. 

Gotowy preparat podaje się w postaci iniekcji (czyli zastrzyku) celowanej w miejsce zmienione chorobowo. Dzięki wykorzystaniu USG zabieg jest szybki, bezpieczny i celowany bezpośrednio w zmienione chorobowo tkanki.

 

Dla kogo?

Ta terapia jest dla Ciebie, jeżeli:

  • jesteś osobą aktywną fizycznie i chcesz szybko wrócić do sprawności po urazie
  • cierpisz z powodu przewlekłych dolegliwości, jak np. zmiany zwyrodnieniowe
  • chcesz ograniczyć przyjmowanie leków i poprawić swój komfort życia

 

Umów wizytę kwalifikacyjną do terapii czynnikami wzrostu. Nasi specjaliści wyjaśnią wszystkie Twoje wątpliwości i komfortowo przeprowadzą przez cały proces leczenia.

©dr n. med. Marcin Milczarek

 

Piśmiennictwo:

Gosens T i wsp. Pain and activity levels before and after platelet-rich plasma injection treatment of patellar tendinopathy: a prospective cohort study and the influence of previous treatments. Int Orthop. 2012.

Orrego M i wsp. Effects of platelet concentrate and a bone plug on the healing of hamstring tendons in a bone tunnel. Arthroscopy. 2008.

Miller M, Thompson SR, Hart JA. Review of Orthopedics. Sixth Edition. Philadelphia. Elsevier, 2012.

Filardo G i wsp. Platelet-rich plasma vs hyaluronic acid to treat knee degenerative pathology: study design and preliminary results of a randomized controlled trial. BMC Musculoskelet Disord. 2012.

Shahid M, Kundra R. Platelet-rich plasma (PRP) for knee disorders. EFORT Open Rev. 2017

Dernek B i wsp. Effect of platelet concentration on clinical improvement in treatment of early stage-knee osteoarthritis with platelet-rich plasma concentrations. J Phys Ther Sci. 2017.

Piuzzi NS i wsp. Platelet-Rich Plasma for the Treatment of Knee Osteoarthritis: A Review. J Knee Surg. 2017.

Filardo G i wsp. Platelet-rich plasma injections for the treatment of refractory Achilles tendinopathy: results at 4 years. Blood Transfus.